Publikowanie otwarte – aktualne zalecenia NCN

Polityka NCN dotycząca otwartego dostępu do publikacji

W dniu 31 maja 2020 roku została wprowadzona „Polityka NCN dotycząca otwartego dostępu do publikacji”. Polityka obowiązuje w umowach podpisywanych od 1 stycznia 2021 roku dla projektów wyłonionych w konkursach ogłoszonych 15 czerwca 2020 roku i później. Polityka jest spójna z Planem S, podpisanym przez NCN w 2018 roku.

Polityka obowiązuje w konkursach krajowych organizowanych przez NCN. Dotyczy wszystkich rodzajów publikacji, z wyjątkiem monografii, rozdziałów w pracach zbiorowych i recenzowanych utworów zebranych.

Narodowe Centrum Nauki – największy grantodawca w polskiej nauce – uściśla warunki publikowania OA, według których dokonywana jest ocena ekspercka i decyzja o przyznaniu grantu (w zakresie publikowania OA).

16 października 2023 NCN ogłosiło złagodzenie Polityki OA. Obowiązywać będzie do 31.12.2025.

Ścieżki publikowania

W tej chwili mowa jest o trzech dopuszczalnych ścieżkach publikowania:

1. Ścieżka 1 – czasopisma otwarte z pełnym OA (według DOAJ) oraz czasopisma oferujące tzw. drogę diamentową; NCN zgadza się na opłatę APC. Do 31.12.2025 akceptowane będą wszystkie licencje CC 4.0. (a nie tylko CC BY).
2. Ścieżka 2 – czasopisma hybrydowe oraz subskrypcyjne plus deponowanie wersji AAM w repozytorium (ale nie w każdym, powinno być w rejestrze OpenDOAR), tutaj ważna rola wykorzystywania Strategii Zachowania Praw Autorskich (par. 5 grantu NCN); NCN nie zgadza się na opłatę APC z funduszu grantowego. Do 31.12.2025 akceptowane będzie embargo, jeżeli preprint pracy, od razu po jej opublikowaniu na stronie wydawcy, zostanie udostępniony na licencji CC BY w repozytorium indeksowanym w openDOAR (preprint musi mieć nadany numer DOI lub inny trwały identyfikator) oraz gdy po upływie embargo wersja AAM zostanie udostępniona w repozytorium indeksowanym w openDOAR.
3. Ścieżka 3 – czasopisma transformacyjne (tylko te z listy Koalicji S - obecnie to 2534 tytuły (List of Plan S compliant transformative journals oraz ESAC Transformative Agreement Registry) oraz czasopisma z tzw. licencji krajowych lub konsorcyjnych (np. Elsevier, Cambridge University Press, Springer, T&F) – tak zwany system “Read and Publish”; tylko dla tej ścieżki możliwe jest nadawanie licencji CC BY SA; obowiązuje jedynie do końca 2024 roku.

Licencje

Spośród wszystkich licencji otwartego publikowania NCN uznaje trzy:

1. CC BY
2. CC BY SA – tylko dla tzw. ścieżki 3
3. CC BY ND – wymagana jest każdorazowo zgoda NCN-u na jej zastosowanie

Wszystkie publikacje muszą posiadać informację o finansowaniu ze środków projektu NCN (łącznie z numerem grantu) oraz nadany unikalny identyfikator (najczęściej DOI).

Do 31.12.2025 akceptowane będą wszystkie licencje CC 4.0 dla ścieżki 1.

Data Steward wyjaśnia

Czasopisma transformacyjne to te czasopisma, które podpisały tzw. umowę transformacyjną (zgodnie z Planem S), deklarując się w niej, że do końca 2024 roku przekształcą się w czasopismo otwarte, oferujące autorom „złota drogę” publikowania. Jest to proces, dzięki któremu procent treści otwartych w czasopiśmie stale rośnie.

Publikowanie w czasopismach transformacyjnych może być finansowo wspierane przez NCN (jako koalicjanta Planu S) wyłącznie do końca 2024 roku!

Czasopisma hybrydowe to czasopisma oferujące model artykułów zamkniętych i otwartych w ramach jednego periodyku. Tu autor decyduje, którą ścieżkę publikowania wybierze – model OA z opłatą APC czy model subskrypcyjny (płatny dla czytelnika). Opłaty publikacyjne wydatkowane na opublikowanie pracy w czasopiśmie hybrydowym są kosztami niekwalifikowalnymi dla projektu i nie mogą pochodzić ze środków NCN.